با شکلگیری دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳، شورایی به نام «شورای دانشگاه» در آن دانشگاه به وجود آمد که اعضای آن شامل رئیس و معاونین و تعدادی از اعضای هیأت‌علمی دانشسرای عالی (دانشگاه خوارزمی) بود که خود هسته اولیه دانشگاه تهران را تشکیل داده و بسیاری از اختیارات و وظایف هیأت امناء را انجام میداد و دارای کارکرد هیأت امناء بود. در سال ۱۳۳۹ در اساسنامه دانشگاه شهید بهشتی (ملی سابق) هیأت امناء به عنوان اولین رکن دانشگاه مطرح شد.
دانشگاه شیراز (پهلوی سابق) اولین دانشگاهی بود که دارای هیأت امناء شد. در قانون تأسیس آن دانشگاه که در سال ۱۳۴۳ به تصویب رسید، هیأت امناء نماینده قانونی دانشگاه بود و کلیه امور علمی، فنی، آموزشی، مالی، اداری و استخدامی دانشگاه نیز زیر نظر هیأت امناء اداره می‌شد.
دانشگاه صنعتی شریف نیز در سال ۱۳۴۴ دارای هیأت امناء شد.
قانون هیأت امناء دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۶ به تصویب مجلسین رسید و به دولت اجازه داده شد در صورت اقتضا، مقررات این قانون را در سایر دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها و مؤسسات تعلیماتی عالی و تحقیقاتی کشور اجرا نماید.
دانشگاه خوارزمی با سابقه ۱۰۰ سال آموزش‌عالی در کشور، جزء اولین دانشگاه‌های بود که دارای هیأت امناء شده و سابقه تشکیل هیأت امناء این دانشگاه به سال ۱۳۴۷ که در مصوبه ماده واحده به تاریخ ۱۱/۰۴/۱۳۴۷ مجلس شورای ملی با اعضای ذکر شده در ذیل تشکیل شد.
اعضای هیأت امناء دانشسرای عالی (دانشگاه خوارزمی) سال ۱۳۴۷
۱- وزیر علوم و آموزش‌عالی
۲- وزیر دارایی
۳- وزیر آموزش و پرورش
۴- وزیر فرهنگ و هنر
۵- مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران
۶- مدیر عامل سازمان برنامه
۷- دبیر کل سازمان امور اداری و استخدامی کشور
۸- مدیر عامل بنیاد فرهنگی پهلوی
۹- رئیس دانشسرای عالی
۱۰- شش نفر از شخصیت‌های فرهنگی و دانشگاهی و اقتصادی و اجتماعی کشور به پیشنهاد وزیر علوم و آموزش‌عالی و تصویب هیأت دولت
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
به استناد لایحه قانونی انحلال هیأت‌های امناء دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی اعم از دولتی و غیر دولتی و خصوصی مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۵۷، وظایف و اختیارات هیأت‌های امناء کلیه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی منحل و مطابق با همین قانون، وظایف و اختیارات هیأت‌های امناء به هیأت سهنفری جانشین هیأت‌های امناء متشکل از وزیر فرهنگ و آموزش‌عالی، وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر طرح‌های انقلاب، واگذار شد.
بر اساس مفاد قانون تشکیل هیأت‌های امناء دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی که در جلسات ۱۸۱ و ۱۸۳ مورخ ۹/۱۲/۶۷ و ۲۳/۱۲/۶۷ شواری‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. هر یک از وزارتخانه‌های «علوم، تحقیقات و فنآوری» و «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» مکلف شدند برای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی وابسته به خود هیأت امناء با ترکیب مندرج در قانون یاد شده تشکیل دهند و پس از آن دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم سابق) مجدداً دارای هیأت امناء با ترکیب ذیل گردید.
اعضای حقوقی هیأت امناء دانشگاه خوارزمی متشکل از:
۱- وزیر علوم تحقیقات و فنآوری
۲- رئیس مرکز هیأت‌های امناء و هیأت‌های ممیزه وزارت علوم
۳- رئیس دانشگاه
۴- رئیس کمیسیون دائمی دانشگاه
۵- نماینده سازمان برنامه و بودجه کشور
و پنج عضو حقیقی بنا به پیشنهاد رئیس دانشگاه و حکم وزیر علوم خواهند بود.
حال با توجه به اصل بودن رعایت مصوبات هیأت امناء در هر دانشگاه و لزوم مراجعه به مصوبات برای معاونتها و مدیریتهای مختلف دانشگاه، مجموعه مصوبات و پیوستهای ۵ سال از دوره هفتم و دوره هشتم هیأت امناء دانشگاه خوارزمی شامل سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ در کتاب پیش رو گردآمده است.
مصوبات مندرج در این کتاب، براساس رهنمودهای وزیر محترم وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و معاونین ایشان، سایر اعضای محترم، بخشنامهها و همچنین شرح اختیارات هیأت امناء مصوب شواری‌عالی انقلاب فرهنگی، و به استناد ماده «۱» احکام دائمی برنامههای توسعه کشور که عبارت است از: دانشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی و فرهنگستان‌ها و پارکهای علم و فنآوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش‌عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط میباشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه‌های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آن‌ها و فقط در چارچوب مصوبات و آییننامههای مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیأت امناء که حسب مورد به تائید وزیران علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان‌ها به تائید رئیسجمهور و در مورد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به تائید رئیس ستاد کل نیروهای مسلح میرسد، عمل می‌کنند. در جلسات رسمی کمیسیون دائمی دانشگاه و نهایتاً در جلسات هیأت امناء این دانشگاه مطرح و تصویب شده است.
ماده ۱ - ترکیب هیأت امناء: هر یک از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی و مؤسسات پژوهشی وابسته بخود (مؤسسات پژوهشی که وابسته به دو وزارتخانه فوق بوده و شامل مراکز پژوهشی و شامل مراکز پژوهشی وابسته به دانشگاه‌ها نمی‌شود) که در این قانون «مؤسسه» نامیده می‌شود، هیأت امنائی با ترکیب ذیل تشکیل خواهند داد.
الف – وزیر
ب – رئیس مؤسسه
ج – ۴ تا ۶ تن از شخصیت‌های علمی و فرهنگی و یا اجتماعی محلی و کشوری که نقش مؤثری در توسعه و پیشرفت مؤسسه مربوط داشته باشند.
د – رئیس و یا نماینده سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور
تبصره – حداقل دو تن از شخصیت‌های بند «ج» باید از اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌ها باشند.
ماده ۲ – نحوه انتخاب و مدت اعضای بند «ج» ماده ۱: اعضای بند «ج» به پیشنهاد وزیر مربوط و بنا به تصمیم رئیس شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، به جلسه شورای‌عالی جهت بررسی و تصمیم‌گیری مشورتی معرفی شده و ریاست جمهوری بر مبنای نتیجه حاصل از شورا احکام مربوط را برای ۴ سال عضویت در هیأت‌های مذکور امضا مینماید. اعضای مذکور در یک زمان حداکثر می‌توانند عضویت در دو هیأت امناء را دارا باشند و انتخاب مجدد ایشان بلامانع است.
تبصره – رئیس شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بهمنظور تسریع در پیشرفت کار می‌تواند بنا به تشخیص خود چند نفر را بجای شورای‌عالی مأمور انجام بررسی و تصمیم‌گیری مشورتی نماید.
ماده ۳ – ریاست هیأت امناء: ریاست هیأت امناء مؤسسه بر حسب مورد به عهده وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.
ماده ۴ – دبیر هیأت امناء: دبیر هیأت امناء رئیس مؤسسه مربوط خواهد بود.
ماده ۵ – تشکیل شدن هیأت امناء از یک یا چند مؤسسه: وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌توانند در صورت اقتضا دو یا چند مؤسسه مربوط به خود را زیر نظر یک هیأت امناء قرار دهند. در چنین مواردی کلیه رؤسای «مؤسسات» عضو هیأت امناء میباشند و دبیر این هیأت را نیز وزیر از میان یکی از این رؤسا انتخاب خواهند کرد.
ماده ۶ – نحوه انتخاب اعضای بند «ج» ماده۱ در مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی وابسته به سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها: در مؤسسات آموزش‌عالی و مؤسسات پژوهشی وابسته به وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های دیگر که مجوز تأسیس آن‌ها از طریق وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فنآوری یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صادر شده است، وزیر یا مسئول سازمان مربوط به جای یکی از اعضای بند «ج» ماده ۱ عضویت و یا ریاست هیأت امناء را عهده‌دار خواهد بود.
تبصره – در این گونه مؤسسات سایر اعضای بند «ج» ماده ۱ به پیشنهاد وزیر یا مسئول سازمان مربوط مطابق روش ماده ۲ و تبصره ذیل آن انجام می‌گردد.
ماده ۷ – وظایف و اختیارات هیأت امناء: الف – تصویب آییننامه داخلی ب – تصویب سازمان اداری مؤسسه بر اساس ضوابطی که به پیشنهاد وزارتخانه‌های مربوط با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی خواهد رسید. ج - بررسی و تصویب بودجه مؤسسه که از طرف رئیس مؤسسه پیشنهاد می‌شود. د - تصویب بودجه تفصیلی مؤسسه. هـ - تصویب حسابها و ترازنامه سالانه مؤسسه. و- تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن. ز- تعیین حسابرس و خزانهدار برای مؤسسه. ح- کوشش برای جلب کمک‌های بخش خصوصی و عوائد محلی اعم از نقدی، تجهیزاتی، ساختمانی با رعایت ضوابط مصوب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. ط- تصویب آییننامههای مالی و معاملاتی که بر حسب مورد پس از تائید وزارتخانه مربوط قابل اجرا میباشد. ی- پیشنهاد میزان فوق‌العاده اعضای هیأت‌علمی و غیر هیأت‌علمی (کارشناسان و تکنیسینها) که حسب مورد پس از تائید وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فنآوری و یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قابل اجرا میباشد. ک- تعیین نحوه اداره واحدهای تولیدی، خدماتی، کارگاهی و بهداشت و درمانی مؤسسه در چارچوب ضوابطی که به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید. ل- تعیین میزان پرداخت حقالتحقیق، حقالتدریس، حقالترجمه، حقالتألیف و نظایر آن. م- بررسی گزارش مؤسسه که از طرف رئیس مؤسسه ارائه می‌شود. ن- تصویب مقررات استخدامی اعضای هیأت‌علمی مؤسسه که به منظور هماهنگی پس از تائید وزارتخانه مربوط قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۸ – اعتبارات مؤسسه اعتبارات هر یک از مؤسسات صرفاً در قالب برنامه و به صورت کمک بودجه سالانه کل کشور منظور و تصویب می‌شود و تخصیص اعتبار حداقل هر ۳ ماه به ماخذ سه دوازدهم بودجه مصوب از طریق دستگاه‌های اجرائی ذی‌ربط کلاً در اختیار هر یک از مؤسسات قرار خواهد گرفت.
ماده ۹ – امور مالی و معاملاتی: امور مالی و معاملاتی مؤسسات جز در مورد ذیحسابی موضوع ماده ۳۱ قانون محاسباتی عمومی، مشمول سایر مقررات قانون مزبور و آییننامه معاملاتی دولتی و سایر قوانین مربوط به مؤسسات دولتی نخواهد بود.
ماده ۱۰ – رسیدگی به حسابهای سالانه مؤسسه: رسیدگی به حسابهای سالانه مؤسسه بر اساس آییننامهای خواهد بود که بر حسب مورد، به وسیله وزارتین علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و به تائید وزارت امور اقتصادی و دارائی میرسد.
ماده ۱۱– عمل بر طبق مقررات سابق: مادام که هیأت‌های امناء دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی و مؤسسات پژوهشی بر اساس این قانون تشکیل نشده و آییننامههای اجرائی مورد نیاز به تصویب نرسیده است، طبق مقررات سابق عمل خواهد شد.
در اجرای بند «الف» ماده «۷» قانون تشکیل هیأت‌های امناء دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی مصوب جلسات ۱۸۱ و ۱۸۳ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، آییننامه داخلی هیأت امناء به شرح ذیل میباشد:
ماده ۱- جلسات عادی هیأت امناء حداقل ۲ بار در سال و جلسات فوق‌العاده در موارد ضروری، بنا به تقاضای حداقل دو تن از اعضا و موافقت رئیس هیأت امناء تشکیل می‌شود.
ماده ۲- دستور جلسات را دبیر هیأت امناء از طریق مرکز هیأت‌های امناء و هیأت‌های ممیزه، با تائید رئیس هیأت امناء تعیین خواهد کرد.
تبصره - هر یک از اعضای هیأت امناء می‌توانند پیشنهاد خود را برای دبیر هیأت ارسال نمایند تا با رعایت اولویت در دستور کار قرار گیرد.
ماده ۳- دبیر هیأت دعوت برای تشکیل جلسات عادی را به عمل خواهد آورد و دعوت‌نامه را همراه با دستور جلسه، گزارش‌ها، پیشنهادها و مستندهای مربوط، حداقل دو هفته قبل از تاریخ تشکیل هر جلسه ارسال مینماید. در موارد اضطرار که امکان رعایت مهلت مذکور نباشد، یک هفته قبل نسبت به ارسال دعوت‌نامه و دستور جلسه و مستندهای جلسه اقدام خواهد شد.
ماده ۴- جلسات هیأت امناء با حضور حداقل دوسوم اعضا و با حضور ریاست محترم هیأت امناء رسمیت می‌یابد و تصمیمات با آرای موافق نصف به علاوه یک کل اعضای حاضر اتخاذ خواهد شد. در صورت تساوی آرا، رأی طرفی که رئیس هیأت امناء با آن هم رأی بوده است، مصوب تلقی می‌شود.
ماده ۵- صورتجلسات شامل خلاصه مذاکرات و متن مصوبات خواهد بود که آخرین صفحه صورتجلسه را رئیس و دبیر هیأت امناء امضا خواهند نمود. ضمناً ذیل تمامی صفحات صورتجلسه ممهور به مهر مرکز هیأت‌های امناء و هیأت‌های ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری خواهد بود.
تبصره ۱ - صورتجلسات پس از تائید و توشیح وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری، توسط مرکز هیأت‌های امناء و هیأت‌های ممیزه برای اجرا ابلاغ می‌گردد.
تبصره ۲ - یک نسخه از مصوبات هیأت امناء توسط دبیر برای کلیه اعضا ارسال می‌گردد.
ماده ۶ - به منظور کارشناسی و بررسی تخصصی موضوعات طرح شده در دستور جلسه هیأت امناء کمیسیونی تحت عنوان «کمیسیون دائمی هیأت امناء» طبق دستورالعمل پیوست این آییننامـه تشکیل می‌شود.
تبصره - کمیسیون دائمی با استفاده از نظرات تخصصی و کارشناسی، نسبت به بررسی و تنظیم بودجه تفصیلی اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و اختصاصی و ساختار تشکیلاتی و بررسی گزارش عملکرد سالانه مؤسسه و سایر موارد ارجاعی اقدام می‌کند و نتیجه بررسی تصمیمات به همراه گزارش توجیهی لازم از سوی دبیر هیأت امناء در دستور کار هیأت امناء قرار خواهد گرفت.
ماده ۷- اعضای هیأت امناء خود در جلسات شرکت می‌نمایند و چنانچه یکی از اعضا نتواند در جلسه شرکت کند با اعلام قبلی مراتب را کتباً به دبیر هیأت اطلاع می‌دهد.
تبصره - در صورت عدم حضور هر یک از اعضا در دو جلسه متوالی یا سه جلسه غیر متوالی عادی بدون عذر موجه، تصمیم به ادامه عضویت با رئیس هیأت امناء خواهد بود. تشخیص موجه بودن آن هم حسب گزارش دبیر، با رئیس هیأت امناء خواهد بود.
موضوع ماده ۶ آییننامه داخلی ـ (پیوست آییننامه داخلی)
ماده ۱- ترکیب
۱-۱- رئیس مؤسسه (دبیر هیأت امناء)
۱-۲- سه تا پنج تن از صاحبنظران و متخصصان به انتخاب هیأت امناء
۱-۳- یک تن به انتخاب وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری به عنوان رئیس کمیسیون دائمی
۱-۴- رؤسای مؤسسات عضو هیأت امناء
۱-۵- نماینده معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور
۱-۶- نماینده مرکز هیأت‌های امناء و هیأت‌های ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری
تبصره - حسب مورد از نمایندگان سایر حوزه‌های مؤسسه عضو هیأت امناء، وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، بدون حق رأی دعوت به عمل خواهد آمد.
ماده ۲ - وظایف کمیسیون دائمی
- بررسی کارشناسی موضوعاتی که از سوی هیأت امناء، هر یک از رؤسای مؤسسات عضو هیأت امناء و یا هر یک از اعضای هیأت امناء به کمیسیون ارجاع می‌شود.
- بررسی بودجه تفصیلی مؤسسه عضو هیأت امناء به منظور طرح در هیأت امناء
- بررسی ساختار تشکیلاتی مؤسسه عضو هیأت امناء به منظور طرح در هیأت امناء
- بررسی اصلاحیههای بودجه تفصیلی حسب ضرورت در قالب برنامههای توسعه مؤسسات عضو هیأت امناء و سیاست تعیین شده از سوی هیأت امناء به منظور طرح در هیأت امناء
- ارزیابی گزارش عملکرد سالانه مؤسسات عضو هیأت امناء و تجزیه و تحلیل آن به منظور تهیه گزارش توجیهی از عملکرد پارکهای عضو هیأت امناء برای استحضار اعضای هیأت امناء
ماده ۳ - جلسات کمیسیون بـا حضور حداقل دو سوم کل اعضا رسمیت می‌یابد و تصمیمات کمیسیـون بـا رأی موافق اکثریت اعضای حاضر در جلسه نافذ خواهد بود.
ماده ۴ - دعوت‌نامه به همراه دستور جلسه با هماهنگی رئیس کمیسیون دائمی، توسط دبیر حداقل یک هفته قبل از تشکیل جلسه برای اعضا ارسال خواهد شد.
ماده ۵ - احکام اعضای بند «۱ـ۲» پس از تصویب در هیأت امناء و تائید وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری، با حکم معاون وزیر و رئیس مرکز هیأت‌های امناء و هیأت‌های ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری برای مدت چهار سال صادر می‌شود.